پیش درآمد ماهور و دستگاه چهار مضراب

به درخواست یکی از خوانندگان عزیز وبلاگ اطلاعاتی درباره ی پیش درآمد ماهور و دستگاه  چهار مضراب در اختیارتون قرار میدم...امیدوارم مورد استفاده قرار بگیره....

.

.

.

.

_پیش درآمد ماهور:پراستفاده ترین و پرکاربرد ترین پیش درآمد که به اهتمام استاد مرتضی نی داوودی نت نویسی شده است...در ریتم دو چهارم اجرا میشود...ساز تنها که با آن نواخته میشود  است..استاد نی داوودی نوازنده ی ویلن و تار هستند...دسته موسیقیدانان که به دور هم جمع می شدند و به اصطلاح می خواستند که به اتفاق سازی بزنند, معمولا در قسمت اول چیزی با هم نمی نواختند, بلکه آنکه از همه استادتر بود, اول شروع به نواختن کرده و به ترتیب, بقیه نوازندگان به نوبه خود, دنباله ردیف را می نواختند و چنانچه خواننده ای در جمعشان بود, شروع به خواندن کرده و خوانندگان باز به نوبت جواب او را می دادند. ولی در قسمت آخر برنامه, قطعاتی ضربی از قبیل «تصنیف» و «رنگ» وجود داشت که نوازندگان, دسته جمعی به نواختن آن مشغول می گشتند. به خصوص رنگها چون مشخص و محل آنها معین بود, نوازندگان به خوبی از عهده اجرای آن به طور دسته جمعی بر می آمدند. وضعیت فوق را می توان به دوره آقا محمدصادق سرورالملک که رئیس موسیقیدانان زمان ناصری بود, منسوب نمود.

_دستگاه چهار مضراب:این دستگاه اغلب در ریتم سه چهارم اجرا می شود و  چهار مضراب بیداد و اصفهان از استاد هوشنگ ظریف  به نت درآمده.عبدالقادر غیبی‌مراغى  در بخش ترجیعات، به نواختن چهار مضراب بر وترِ (سیمِ)ساز در زمان یک نَقْره (ضربه) اشاره کرده است. توضیحات او درباره ترجیعات، شباهتهایى را با قالبى که امروزه چهار مضراب خوانده می‌شود، نشان می‌دهد. 

برخى گفته‌اند چهارمضراب از روى نوعى آهنگ ضربى، که استادان قدیم ایران با تار می‌نواختند، به وجود آمده است. این نوع ضربیها ابتدا با چهار نواخت مضراب شروع می‌شده که نواخت یکم و دوم به سیمهاى سفید و نواخت سوم به سیمهاى زرد و نواخت چهارم به سیمهاى بم اصابت می‌کرده و پایه لحن (ملودى) محسوب می‌شده است (رجوع کنید به بهارلو، کتاب 6، ص 4؛ پایور، ص 5). در تعریفى کم و بیش مشابه با همین تعبیر، که به عبداللّه دوامى* منسوب است، چهارمضراب قطعه (گوشه)اى است ضربى که بدون همراهى تنبک نواخته می‌شود. منظور آن است که مضراب به چهار سیم می‌خورد (کیانى، ص 53). در عین‌حال، کلمه چهارمضراب ممکن است تداعی‌کننده سرعت در نوازندگى باشد؛ نوازنده مثلا ساز تار را چنان می‌نوازد که گویى چهار عدد مضراب/ زخمه به دست گرفته است (نتل، ص 22). واژه چهار در چهارمضراب، به این معنا نیست که همیشه براى نواختن پایه چهارمضراب، زدن چهار تا مضراب لازم است (بهارلو، کتاب 6، ص 5)، ممکن است تعداد مضرابهایى که براى ایجاد پایه به کار می‌رود بیشتر یا کمتر باشد.